Autorką wszystkich artykułów jest Pani dr Kamila Follprecht.
Serdecznie dziękujemy Pani Dyrektor - dr Barbarze Berskiej oraz Pani dr Kamili Follprecht za zaangażowanie w projekt i bezpłatne udostępnienie archiwaliów.
====================================================================================
Kamila Follprecht, Archiwum Narodowe w Krakowie
Katolicki Cech Zbiorowy w Krakowie na Podgórzu
Wiosną 1851 r. rzemieślnicy mieszkający w mieście Podgórzu postanowili powołać Zgromadzenie Różnych Rękodzielników. Inicjatywę popierał podgórski Magistrat oraz proboszcz tutejszej parafii. W dniu 8 lutego 1852 r. odbyło się pierwsze posiedzenie ogólne, jednak na tym zakończyła się niestety działalność cechu. W grudniu 1859 r. władze austriackie ustawą przemysłową pozbawiły cechy ich wielowiekowego znaczenia – przynależność do organizacji cechowej przesłała być obowiązkowa, a płacenie składek i udział w uroczystościach religijnych wiążało się jedynie z tradycją. W oparciu o te przepisy w 1868 r. rzemieślnicy podgórscy, przy poparciu Starostwa Powiatowego, założyli Cech Rzemieślniczy Zbiorowy Miasta Podgórza i Okolicy, którego statut został zatwierdzony przez lwowskie Namiestnictwo 7 października 1869 r. (w XX w. cech zmienił nazwę na Ogólne Stowarzyszenie Przemysłowe Rękodzielników, w okresie międzywojennym na Katolicki Cech Zbiorowy). Na czele cechu stał starszy (cechmistrz), zastępował go podstarszy, wybierano także stołowych czyli członków Wydziału. Najważniejsze decyzje podejmowano na Zgromadzeniu Ogólnym, między posiedzeniami działał Urząd Cechowy. Działalność cechu była kontrolowana przez państwowo – w posiedzeniach brał udział Komisarz cechu. Cech mógł zostać rozwiązany na mocy ustawy państwowej lub dobrowolnie przez swych członków. Na Zgromadzeniu Ogólnym w dniu 1 grudnia 1869 r. na cechmistrza wybrano Fryderyka Schuha, siodlarza, zaś na podcechmistrza Jan Sklarskiego, ślusarza. Komisarzem cechu został Florian Nowacki. Wśród stołowych znajdujemy bednarza, cieślę, introligatora, kaflarza, kolarza, kowala, krawca, mechanika, murarza, piekarza, powroźnika, rzeźnika, stelmacha, stolarza i szewca. Bowiem podgórski cech skupiał przedstawicieli wszystkich rzemiosł (w 1903 r. Namiestnictwo rozważało projekt rozdzielenia cechu na poszczególne specjalności). Przy cechu działała Kasa Pożyczkowa (którą zarządzali członkowie Komisji Pożyczkowej), z czasem powstał Sąd Polubowny, a w latach 90. XIX w. próbowano założyć Kasę Chorych. Urząd Cechu prowadził księgę wyzwolin uczniów – na podstawie poświadczenia przez majstra, że uczeń wpisany do księgi uczniów uczył się rzemiosła przez 4 lata, w tym czasie dobrze się sprawował i przedstawił świadectwo regularnego uczęszczania do szkoły rzemieślniczej oraz zdanego egzaminu przed komisją Urzędu Cechu uczeń był uznawany za czeladnika. W dniu 25 października 1897 r. w kościele parafialnym w Podgórzu został poświęcony nowy sztandar cechu – wykonany z zielonego adamaszku miał na jednej stronie obraz Matki Boskiej Niepokalanego Poczęcia, a na drugiej wizerunek św. Józefa, patrona parafii. W 1909 r. powstał nowy statutu cechu, zatwierdzony przez władze w 1910 r. Na czele cechu stał przełożony, który miał zastępcę, wybierano także 12 członków Wydziału, którzy mieli 6 zastępców. Jednak wszystkie ważniejsze sprawy nadal rozstrzygano na posiedzeniach Zgromadzenia Ogólnego. Przy cechu istniał Sąd Rozjemczy, Komisja Rewizyjna oraz Komisja Egzaminacyjna. W okresie międzywojennym cech podlegał Izbie Stowarzyszeń Rękodzielniczych i Przemysłowych w Krakowie. W 1924 r. władze państwowe chciały wcielić cech podgórski do cechów krakowskich, na co jego członkowie nie wyrazili zgody, tłumacząc się odrębnym charakterem zamieszkałej przez nich dzielnicy miasta. Od 1924 r. do cechu należała kamienica przy Rynku Podgórskim 4, kupiona za 5 tys. dolarów - fundusze na ten cel uzyskano ze sprzedaży starego domu cechowego. W dniu 14 września 1924 r. w kościele parafialnym w Podgórzu został poświęcony ołtarz cechu - Matki Boskiej Częstochowskiej. Rzemieślnicy podgórscy ufundowali dla podgórskiego kościoła największy dzwon z napisem „Na chwałę Bogu i na pamiątkę rządów Prezydenta Rzeczypospolitej Ignacego Mościckiego Katolicki Cech Rękodzielników „Wzajemna Pomoc” w Krakowie na Podgórzu ufundował mię w roku 1931 i nadał mi imię Ignacy”. Dzwon poświęcił uroczyście 1 listopada 1931 r. arcybiskup Adam Sapieha. Przed wybuchem wojny rzemieślnicy podgórscy wpłacali składki na Fundusz Obrony Przeciwlotniczej oraz Fundusz Budowy Czołgu. Cech zakończył działalność w 1941 r. – ostatni wpis w księdze protokołów posiedzeń Wydziału pochodzi z 9 lutego 1941 r., kiedy Komisja Rewizyjna dokonała kontroli ksiąg finansowych.
Ilustracje:
1. Okładka „Złotej księgi Cechu Zbiorowego Rękodzielników w Podgórzu”. Odnotowano w niej w formie uroczystych wpisów poświadczonych podpisami uczestników wydarzenia ważne dla cechu – poświęcenie sztandaru cechowego w 1897 r., poświęcenie ołtarza cechowego w 1924 r. oraz poświęcenie dzwonu ufundowanego przez cech w 1931 r. (ANK, sygn. KCZ 34)
2. Zdjęcie uczestników poświęcenia dzwonu ufundowanego przez członków cechu dla kościoła parafialnego w Podgórzu w dniu 1 listopada 1931 r. (ANK, sygn. KCZ 35)
3. Pieczątka Ogólnego Stowarzyszenia Przemysłowego Rękodzielników w Podgórzu (ANK, sygn. KCZ 5, s. 21)
4. Karta tytułowa statutu Kasy Pożyczkowej Cechu Rzemieslniczego Zbiorowego miasta Podgórza zatwierdzonego w 1870 r. (ANK, sygn. Bibl. 3577)
